YMMNET

Şirketlerde Ortakların Şirketle Olan Borç ve Alacak İlişkileri

Yazar: Eser Sevinç

Tarih: 18.06.2025

Vergisel ve Muhasebesel Değerlendirme

Şirket ile ortakları arasındaki mali ilişkiler, gerek muhasebe uygulamaları gerekse vergi mevzuatı açısından dikkatle yönetilmesi gereken bir konudur. Ortakların şirkete borç vermesi ya da şirketin ortaklarına borç sağlaması gibi durumlarda hem kullanılan hesapların seçimi hem de vergisel yükümlülükler büyük önem taşır.

1. Ortakların Şirkete Borç Vermesi

Ortaklardan alınan borçların muhasebeleştirilmesinde, borcun vadesine göre hesap seçimi yapılır.

• Kısa vadeli borçlar için: 331 Ortaklara Borçlar Hesabı
• Uzun vadeli borçlar için: 431 Ortaklara Borçlar Hesabı kullanılır.

⚠️ Örtülü Sermaye Kısıtı

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 12. maddesi gereğince, doğrudan ortaklardan alınan borçların toplamı şirketin öz sermayesinin üç katını aştığında, aşan tutar “örtülü sermaye” olarak kabul edilir. Bu durumda, örtülü sermayeye isabet eden faiz giderleri kurum kazancından indirim konusu yapılamaz.

📌 Örtülü Sermaye Hesaplama Örneği

• Şirketin Öz Sermayesi: 2.000.000 TL
• Ortaklardan Alınan Borçlar: 7.500.000 TL
• Sınır: 2.000.000 × 3 = 6.000.000 TL
• Örtülü Sermaye Tutarı: 7.500.000 – 6.000.000 = 1.500.000 TL

Bu 1.500.000 TL’lik tutar örtülü sermaye sayılır ve bu kısma ait faiz giderleri kurum kazancından düşülemez.

Ayrıca, “Ortaklara Borçlar” hesaplarının kullanımı, özellikle vergi incelemelerinde kayıt dışı işlem, örtülü sermaye ve kazanç dağıtımı riskleri nedeniyle dikkatle incelenmektedir.

2. Şirketin Ortağa Borç Vermesi ve Adat Faizi Uygulaması

Şirketlerin zaman zaman ortaklarına ticari ilişki dışında borç vermesi veya nakit sağlaması mümkündür. Bu tür işlemler 131 Ortaklardan Alacaklar hesabında izlenir. Ancak bu hesabın uzun süreli ve yüksek tutarlı şekilde faizsiz bırakılması, vergi mevzuatı açısından ciddi riskler doğurur.

💡 Neden Adat Faizi Hesaplanmalı?

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13. maddesi, ilişkili kişilerle yapılan işlemlerde emsallere uygunluk ilkesini zorunlu kılar. Bu bağlamda, ortağa faizsiz ya da düşük faizli borç verilmesi, transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı sayılır. Bu durumun önüne geçmek için, borçlara emsal faiz oranı (TCMB Avans Faizi) üzerinden adat faizi hesaplanmalı ve bu faiz şirketin dönem kazancına gelir olarak dahil edilmelidir.

📌 Adat Faizi Hesaplama Örneği

• Borç Tarihi: 01.01.2024
• Tutar: 500.000 TL
• Süre: 365 gün
• Faiz Oranı: %44,25 (TCMB Avans Faizi)

Formül (metin olarak): Adat Faizi = (Anapara × Gün Sayısı × Faiz Oranı) ÷ 36.500

Formül (matematiksel):Adat Faizi = (500.000 × 365 × 44,25) / 36.500 = 221.232,88 TL

Bu faiz tutarı gelir yazılmalı, gerekiyorsa KDV hesaplanmalı ve beyan edilmelidir.

Bu faiz tutarı, gelir tablosuna faiz geliri olarak kaydedilmeli ve gerekirse KDV’ye tabi tutulmalıdır. Ayrıca, kurumlar vergisi matrahına da dahil edilmelidir.

📝 Özet Notlar

• “331” ve “431” hesapları, ortaklardan alınan borçların muhasebesinde kullanılır.
• Öz sermayenin 3 katını aşan ortak borçları “örtülü sermaye” sayılır.
• Şirketin ortağına faizsiz borç vermesi halinde adat faizi hesaplanmalıdır.
• Adat faizi, TCMB’nin yıllık avans faiz oranı esas alınarak belirlenmelidir.
• Bu faiz, gelir yazılmalı, varsa KDV hesaplanmalı ve beyan edilmelidir.

⚠️ Denetim ve Vergi Uyarıları

• Vergi denetimlerinde 131 ve 331 hesaplar detaylı incelenmektedir.
• Adat faizi hesaplanmayan uzun vadeli alacaklar, örtülü kazanç dağıtımı riski taşır.
• Emsal faiz oranına uyulmaması durumunda, vergi ziyaı cezası, KDV farkı ve kurum kazancı düzeltmeleri gündeme gelir.
• İşlemler yazılı belgelere dayandırılmalı, yıl sonu işlemlerinde muhasebeleştirilmelidir.

📚 Mevzuat Bağlantıları ve Kaynaklar

1. Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK)
   • Madde 12: Örtülü sermaye
   • Madde 13: Transfer fiyatlandırması
2. Vergi Usul Kanunu (VUK)
   • Tahakkuk ve belge düzeni
3. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Faiz Oranları
   • 25 Aralık 2023 tarihli faiz oranları:
     • Avans: %44,25
     • Reeskont: %43,25
       TCMB Resmî Sitesi

Yazımız hakkında görüş ve önerileriniz için esersevinc@gmail.com adresine eposta gönderebilirsiniz.